Αρχιτεκτονική
Βιβλιογραφία
Ελληνική παραδοσιακή Αρχιτεκτονική (Εκδόσεις Μέλισσα)
Αρκαδία. Ο τόπος κατοικείται χωρίς διακοπή από την αρχαιότητα. Η τελική κατάκτηση της Πελοποννήσου από τους Τούρκους είναι το κινητήριο σύνθημα για την πύκνωση των λιγοστών οικισμών, αλλά και για τη δημιουργία νέων, που στο σύνολο τους δίνουν την σημερινή μορφή του τόπου. Αντιπροσωπευτικό και «αρχικό» τύπο κατοικίας της περιοχής αποτελεί το «ανωγοκάτωγο». Η εξέλιξη του, ανάλογα με τα γεωγραφικά, κοινωνικά και οικονομικά δεδομένα ή τις ανάγκες της οικογένειας που στέγαζε, οδήγησε σταδιακά στους επιμέρους τύπους.
Το «ανωγοκάτωγο» είναι πέτρινο, με παραλληλόγραμμη κάτοψη και αναλογίες περίπου 1 προς 2, (δηλαδή, το μήκος του κτιρίου είναι περίπου διπλάσιο από το πλάτος του). Τοποθετείται κατά κανόνα κάθετα στις υψομετρικές καμπύλες. Έχει λιγοστά ανοίγματα, μια μικρή είσοδο στη μακριά πλευρά και ένα επίσης μικρό παράθυρο. Η στέγη είναι συνήθως τρίριχτη. Η σταδιακή εξέλιξη του αρχικά παραλληλόγραμμου τύπου έδωσε κατοικίες σε σχήμα Γ, Π ή ακόμα και τετράγωνες. Εσωτερικά στις αρχικές κατοικίες δεν υπάρχουν διαφοροποιήσεις χώρων και λειτουργιών, είναι δηλαδή μονόχωρες και εξελίσσονται σ’ ένα επίπεδο. Με την πάροδο των χρόνων η ανάγκη για στέγαση των «ζωντανών» της οικογένειας οδήγησε στη σταδιακή διαφοροποίηση της στάθμης του δαπέδου… Αρχικά μικρή (ένα –δυο σκαλοπάτια) και παράλληλη συστέγαση ανθρώπων και ζωών, αργότερα μεγαλύτερη περίπου 1,5 μ. και τελικά δημιουργία νέου τελείως ανεξάρτητου ορόφου.
Ενώ αρχικά οι κατοικίες ήταν ισόγειες, οι όροφοι σταδιακά αυξάνουν ανάλογα με την κλίση του εδάφους αλλά και παράλληλα με την οικονομική άνθηση της περιοχής. Έτσι συναντάμε πολλές τριώροφες – τετραώροφες κατοικίες με σαφή τη διαφοροποίηση των λειτουργιών τόσο ανάμεσα στους ορόφους όσο και στις ίδιες τις στάθμες, ως εξής: Τετράχωρο «ανώι» με σαφή διαχωρισμό των περιοχών ύπνου και διημέρευσης. «Μεσιανό» με πολλαπλές χρήσεις και τέλος «Κατώι» για την τοποθέτηση των ζώων και για αποθήκευση.
Για την κατασκευή των κατοικιών που περιγράψαμε παραπάνω χρησιμοποιούνται κυρίως υλικά που ο τεχνίτης βρίσκει άφθονα στην φύση. Πέτρα, ξύλο, πετρόπλακες, κεραμίδια Η πέτρα χρησιμοποιείται ευρέως καθώς είναι υλικό που δεν λείπει από κανένα μέρος στην Αρκαδία. Στα πρώιμα κτίρια, στοιβάζονται με κάποια προσοχή λίθοι χωρίς ιδιαίτερη επεξεργασία και χωρίς συνδετικό κονίαμα. Καθώς αυτά γίνονται υψηλότερα και με μεγαλύτερης έκτασης κάτοψη, το υλικό ακολουθεί την εξέλιξη. Λαξεύονται αγκωνάρια για τη σύνδεση των γωνιών ενώ και οι υπόλοιποι λίθοι είναι ελαφρώς λαξεμένοι. Το αρχικά ανύπαρκτο κονίαμα αντικαθίσταται με το φθηνό και πρόχειρο κονίαμα (λάσπη) στο οποίο στη συνέχεια προσθέτουν και λίγο ασβέστη. Πρόσθετη ενίσχυση της κατασκευής δίνει και η χρήση ξυλοδεσιών (ένα είδος ξύλινου chaînage) που δένει σαν σύνολο την κατασκευή. Άλλο υλικό επίσης διαδεδομένο είναι και το ξύλο, το οποίο χρησιμοποιείται στα κουφώματα, στον Φ.Ο και την επίστρωση των πατωμάτων καθώς επίσης στην κατασκευή της οροφής που κατά κανόνα είναι ξύλινη και στη συνέχεια καλύπτεται με κεραμίδια ή πλάκες.
Πέρα από τα καθαρά τεχνικά στοιχεία, που συνθέτουν ένα κτίριο, ιδιαίτερα σημαντικά είναι και τα διακοσμητικά στοιχεία που άφθονα χρησιμοποιούν τόσο σε ιδιωτικά κτίρια (κατοικίες) όσο και σε δημόσια (εκκλησίες). Αυτά είναι συνήθως «κοσμήματα» όπως σταυροί (σαν σύμβολο φύλαξης και θεϊκής παρουσίας), φίδια, προσωπεία, ακόμα και μαστοειδείς απολήξεις «βυζάκια» (σαν σύμβολο πλούτου και ευφορίας). Χρησιμοποιείται επίσης η διαφοροποίηση της υφής και του χρώματος στους λίθους χτισίματος ή η κατασκευή διακοσμητικών ζωνών από άλλο υλικό (κεραμίδια).
Εξαιρετικά ενδιαφέρουσες κατασκευές πέρα από τα κτίρια κατοικίας, είναι οι εκκλησίες, οι κρήνες (βρύσες), οι μύλοι, τα ελαιοτριβεία, ακόμα και οι γέφυρες και οι ίδιοι οι δρόμοι πολλών αρκαδικών χωριών. Κατασκευές που δείχνουν έντονα το μεράκι και την τεχνογνωσία που κατέχει τους κατοίκους του τόπου, στο να επεξεργάζονται με κέφι και ιδιαίτερη τεχνική τα υλικά τα οποία άφθονα τους προσφέρει η φύση.
Βιβλιογραφία
Ελληνική παραδοσιακή Αρχιτεκτονική (Εκδόσεις Μέλισσα)
_________
