Λενικό Γορτυνίας
«Γόρτυνα, Ηραίαν τε πολυδρύμους τε Μελαίνας» (Ριανός, 3ος π.Χ. αι.)
του Βασίλη Γ. Ηλιόπουλου*
του Βασίλη Γ. Ηλιόπουλου*
«Κατά δε την εξ Ηραίας άγουσιν εις Μεγάλιν πόλιν εισί Μελαινεαί, ταύτης ώκισεν μεν Μελαινεύς ο Λυκάονας· έρημος δε ην ημών, ύδατι καταρρείται», αναφέρει ο περιηγητής Παυσανίας στα Αρκαδικά του (Παυς. Η 26.1). Ο Ηρόδοτος χαρακτηρίζει τόπο δασώδη και ο ποιητής Ριανός «πολυδρύμους Μελαίνας» ενώ στον Πλίνιο σημειώνεται ως Μελαινέα. Οι Αρχαίες Μελαινεές βρίσκονταν στα Κακουραίικα, όπου υπήρχαν χαλάσματα μετά το κεφαλόβρυσο στο κάμπο της Μπέλας, στο Κεραμίδι, στη Μπεργάριζα και τα Μελαία (ίσως παραφθορά Μελαινέα) ακόμη μέχρι του Καραντζά δυτικά και ανατολικά μέχρι την «Παναγιά» των Κοκοραίων. Το πληθυντικό όνομά της μαρτυρεί ότι αποτελούνταν από συνοικισμούς. Ενώ οι αρκετές πηγές (κεφαλόβρυσο, Γκολέμης, Μπάλας, Καραντζά και η Παναγιά) επιβεβαιώνουν τη μαρτυρία του Παυσανία «ύδατι καταρρείται».
Αρχαία Κτίσματα ηλικίας 2300 ετών στο Λενικό (Παλούμπα Γορτυνίας) Φωτό Β. Ηλιόπουλος
Οι Μελαινέες είχαν δυο αναλαμπές, ακολουθώντας την τύχη της Αρχαίας Ηραίας. Μια κατά του 7ου και 6ου αιώνα π.Χ. τότε που το κράτος των Ηραιατών κατέστη το κέντρο της Αρκαδικής Ομοσπονδίας και τη δεύτερη στη ρωμαϊκή περίοδο, που διακρίθηκε ως αξιόλογος εμπορικός σταθμός «επί της αμαξιτής οδού Ολυμπίας – Μεγαλουπόλεως» όπως τονίζεται χαρακτηριστικά στον Πευτιγγέρειο πίνακα (TABULA PEUTIGERIANA). Τότε ονομαζόταν Μέλανα. Μάλιστα ο Ι. Νουχάης στην «Ελληνική χωρογραφία» τονίζει: «Η περί αυτήν χώραν εκαλείτο Ηραιάτις και επί της εις Μεγαλόπολιν οδού κειμένη πολίχνη Μελαινεαί. Επί δε της Ρωμαϊκής εποχής ήκμαζεν η πόλις» (Ι. Νουχάκη: «Ελληνική Χωρογραφία» (1901), σ. 643). Οι ξένοι ερευνητές έχουν ασχοληθεί αρκετά με την τοποθεσία των Αρχαίων Μελαινεών και η Γερμανική Εγκυκλοπαίδεια (PAULIS-WISSOWA: REAL ENCYCLOPAEDE) αφιερώνει δυο σελίδες για τις Μελαινές από τους E. MEYER, GELL, BOBLAYE,BLUMNER, GRASBERGER κ.ά. όπου αναφέρουν και την Ακρόπολη των Μελαινεών στο Λενικό (κοντά στου Παπαδά). Το κυκλικό τείχος μοιάζει ν’ ανήκει στον 4ο π.Χ. αιώνα ή και μεταγενέστερη εποχή.
Οι Μελαινέες είχαν δυο αναλαμπές, ακολουθώντας την τύχη της Αρχαίας Ηραίας. Μια κατά του 7ου και 6ου αιώνα π.Χ. τότε που το κράτος των Ηραιατών κατέστη το κέντρο της Αρκαδικής Ομοσπονδίας και τη δεύτερη στη ρωμαϊκή περίοδο, που διακρίθηκε ως αξιόλογος εμπορικός σταθμός «επί της αμαξιτής οδού Ολυμπίας – Μεγαλουπόλεως» όπως τονίζεται χαρακτηριστικά στον Πευτιγγέρειο πίνακα (TABULA PEUTIGERIANA). Τότε ονομαζόταν Μέλανα. Μάλιστα ο Ι. Νουχάης στην «Ελληνική χωρογραφία» τονίζει: «Η περί αυτήν χώραν εκαλείτο Ηραιάτις και επί της εις Μεγαλόπολιν οδού κειμένη πολίχνη Μελαινεαί. Επί δε της Ρωμαϊκής εποχής ήκμαζεν η πόλις» (Ι. Νουχάκη: «Ελληνική Χωρογραφία» (1901), σ. 643). Οι ξένοι ερευνητές έχουν ασχοληθεί αρκετά με την τοποθεσία των Αρχαίων Μελαινεών και η Γερμανική Εγκυκλοπαίδεια (PAULIS-WISSOWA: REAL ENCYCLOPAEDE) αφιερώνει δυο σελίδες για τις Μελαινές από τους E. MEYER, GELL, BOBLAYE,BLUMNER, GRASBERGER κ.ά. όπου αναφέρουν και την Ακρόπολη των Μελαινεών στο Λενικό (κοντά στου Παπαδά). Το κυκλικό τείχος μοιάζει ν’ ανήκει στον 4ο π.Χ. αιώνα ή και μεταγενέστερη εποχή.
Βάση Κίονα στην περιοχή του Λενικού (Παλούμπα Γορτυνίας)Φωτο Β.Ηλιόπουλος
Ο Ιερώνυμος Βογιατζής αναφέρει για τα διασωζόμενα λείψαν της ρωμαϊκής εποχής και σημειώνει: «Αναχωρών τις εξ Ηραίας δια Γόρτυνα και Μεγαλόπολιν, θέλει απαντήσει πρώτα μεν τας Μελαινεάς (Κακουραίους και Καραντσιά) ένθα και λείψαν αρχαιότητος σώζονται εν τη θέσει Μπεργαρίζα και Καραντσιά και ο τόπος κατάρρυτος υπάρχει» (Ι. Βογιατζή, «Περιήγησις κατά την Επαρχίαν Γόρτυνος», περ. Βύρων 1871). Δεν κάνει όμως λόγο για το τοπωνύμιο «Μελαία» που αποτελεί αδιάψευστο στοιχείο της θέσης των Μελαινέων, όπως παρατηρεί ο ιστορικός Ι. Πισιμίσης (Ι. Πισιμίση, «Μια μεγάλη Μυκηναϊκή πόλις», Αθήνα 1987, σ. 24). Ενώ στο «Λεύκωμα της Γορτυνίας» (1973) τονίζεται η Μπεργάριζα (τοπωνύμιο στο «Κάμπο της Μπέλας») «όπου διακρίνονται ακόμη ερείπια πολλών οικιών και στηλών μαρμαρίνων, άτινα ανήκουν εις την υπό του Παυσανίου αναφερομένην πόλιν της
Αρχαιότητος Μελαινεαί».
Αρχαιότητος Μελαινεαί».
Ακρόπολη Λενικού (στο βάθος τα Σαρλεικα)
Παλιότεροι χάρτες σημειώνουν τις «Μελαινές» ακόμη και η μεγάλη χάρτα του εθνομάρτυρα Ρήγα Βελενστινλή. Ακόμη και νεώτεροι ερευνητές αναφέρονται για τις Αρχαίες Μελαινές (Αργ. Πετρονώτης, Θ. Σταυρόπουλος, Ι. Πισιμίσης, Θ. Βαγενάς κ.ά.). Περισσότερα στοιχεία για τις Μελαινές βρίσκονται στη μελέτη μου «Τα Κακουραίικα Ηραίας και οι Αρχαίες Μελαινές» στο Ημερολόγιο των Αρκαδικών τ. ΙΓ’ Αθήνα 1994.
* Αναδημοσίευση από την εφημερίδα "Αρκαδικό Βήμα"
αρ. φύλλου 224, Απρίλιος 2011
Παλιότεροι χάρτες σημειώνουν τις «Μελαινές» ακόμη και η μεγάλη χάρτα του εθνομάρτυρα Ρήγα Βελενστινλή. Ακόμη και νεώτεροι ερευνητές αναφέρονται για τις Αρχαίες Μελαινές (Αργ. Πετρονώτης, Θ. Σταυρόπουλος, Ι. Πισιμίσης, Θ. Βαγενάς κ.ά.). Περισσότερα στοιχεία για τις Μελαινές βρίσκονται στη μελέτη μου «Τα Κακουραίικα Ηραίας και οι Αρχαίες Μελαινές» στο Ημερολόγιο των Αρκαδικών τ. ΙΓ’ Αθήνα 1994.
* Αναδημοσίευση από την εφημερίδα "Αρκαδικό Βήμα"
αρ. φύλλου 224, Απρίλιος 2011
___________
* Γεωλόγος
Αγ.Παρασκευή Αττική
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου