O νέο-γενετικός ντετερμινισμός (ως δομικός περιορισμός ή...
βιολογικός κονστρουκτιβισμός ή νέο-νατιβισμός) αναδεικνύει και πάλι –με νέους όρους– το παλαιό δίλημμα: «Οι βιολογικές ή οι κοινωνικές δομές προ-καθορίζουν την ανθρώπινη συμπεριφορά;». Η Εγκληματολογία μοιάζει να κάνει στροφή και να ξαναγυρνάει πίσω στις μονοπαραγοντικές (single factor) θεωρίες.
Ο γεννημένος εγκληματίας ξαναγεννιέται;
Η κατάσταση χειροτερεύει, καθώς η βιοτεχνολογία δίνει βάση σε/για νέες υποθέσεις. Ο δολοφόνος-κλώνος (δηλαδή ο μετα-Φρανκενστάιν), ο εγκληματίας-cyborg (δηλαδή ο πληκτρολογούμενος και τηλεκατευθυνόμενος δράστης) επαναφέρουν στην επικαιρότητα τόσο τους ρατσιστικούς δαίμονες όσο και τα βιοηθικά προβλήματα.
Παρά τη σύγχυση που δημιουργεί η σχέση DNA - εγκλήματος, ορισμένοι ισχυρίζονται ότι το γενετικό υλικό αποκαλύπτει το εγκληματικό δυναμικό. Οι εγκληματίες γεννιούνται βίαιοι και επιθετικοί και δεν έχουν δυνατότητα επιλογής – ούτε συνείδηση ή αίσθηση ενοχής.
Οι βιολογικές θεωρίες βγήκαν από το χρονοντούλαπο της Εγκληματολογίας και επανέρχονται δριμύτερες και περισσότερο επιστημονικοφανείς. Τους γενετικά βεβαρημένους κακοποιούς ή τους «γιατρεύουμε» ή τους εξαφανίζουμε από την κοινωνία. Αυτός ο αφοριστικός λόγος μάς δείχνει ένα μονόδρομο: Oι «κακοί» ή όσοι απεικονίζουν το κακό πρέπει να εκτελεστούν. Το DNA εμφανίζεται ως απόλυτη απόδειξη. Ο αλάθητος μάρτυρας. Σαν βιολογική θεοδικία.
Αν και οι εξετάσεις DNA βοηθάνε στην αποφυγή δικαστικής πλάνης, η αξιοπιστία αυτών των εξετάσεων καθώς και το νομικό τους πλαίσιο δεν είναι τόσο σταθερά/ασφαλή όσο πιστεύουμε. Τα γενετικά αποτυπώματα έχουν κι αυτά τις σκοτεινές πλευρές τους και αμφισβητούνται από πολλούς.
Η κοινωνία-τιμωρός πρέπει να πάψει ν’ αναζητεί αποδιοπομπαίους τράγους με βάση τα ρατσιστικά ή ξενοφοβικά ανακλαστικά της συγκυρίας ή να μετατρέπει το έγκλημα και την εγκληματικότητα σε θέαμα/show.
Κανείς δεν είναι γεννημένος κακός. Ο γενετικός ντετερμινισμός του Lombroso –η ιδιαιτερότητα του εγκληματία μέσα από την ιδιαιτερότητα στο σώμα του– στηρίζεται στην πεποίθηση ότι η αποκωδικοποίηση του μέρους μάς καθιστά γνωστό «το όλον». Με την ανάγνωση του DNA (μοιάζει να) διαθέτουμε το «όλον» αλλά –ίσως– αγνοούμε την αποφασιστική λειτουργία των μερών, ακόμα και σε σχέση με την εγκληματογένεση.
Βέβαιο πάντως είναι ότι η «εγκληματολογία των εικόνων και των δαιμόνων», δηλαδή των εγκληματιών, δεν εξυπηρετεί την αντεγκληματική πολιτική, αφού, επικεντρωμένη σε εγκληματικούς τύπους, αιτιοκρατίες και αποκλεισμούς, θυσιάζει τα δικαιώματα του ανθρώπου στο όνομα της προστασίας του ανθρώπου.
Η επιστημονική αλαζονεία του 19ου αιώνα, που βασιζόταν στο θετικισμό, επανέρχεται στον 21ο αιώνα και –μέσω DNA– ξαναφέρνει στην επικαιρότητα το γεννημένο εγκληματία – με τα παλιά ή και με τα νέα «στίγματα». Η φυσική (βιολογική) και ψυχική διαφοροποίηση του εγκληματία από τους «κανονικούς ανθρώπους» έχει μεν παρασύρει την εγκληματολογική ανθρωπολογία σε ρατσιστικές και σεξιστικές αναφορές ή και σε μια εγκληματική μοιρολατρία (fatalité criminelle), εντάσσεται δε –εν μέρει τουλάχιστον– στην πίστη για μια μαθηματικά ελεγχόμενη δομή της γνώσης. Οι μετρήσεις, οι στατιστικές, οι πιθανότητες μπορεί να έχουν διαμορφωθεί «μέσα από λαθεμένες αιτιολογήσεις ή ελλιπή επιστημονική μεθοδολογία», μπορεί να μην έχουν λογική ερμηνεία, καλούνται όμως –μαζί με τις hard sciences– να άρουν τις συγκρούσεις του τεχνικο-επιστημονικού ορθολογισμού με τον εαυτό του.
Η Φυσιογνωμική χρησιμοποιείται όλο και συχνότερα στη δίωξη του εγκλήματος αλλά και της τρομοκρατίας. Το «εξωτερικά δήλο πολιτικοκοινωνικό μητρώο του υπόπτου» –συνήθως συναρτώμενο με το χρώμα του δέρματος και την ατημέλητη εμφάνιση– δεν φτάνει, μολονότι η Αστυνομία βρίθει απόψεων που στηρίζονται σ’ ένα racial profiling.
Η αντιτρομοκρατική υστερία πιέζει την τεχνολογία να εισέλθει ακόμα και μέσα στο ανθρώπινο μυαλό για να εξετάσει «τι σκέπτεται».
Επιστήμονες αναλύουν τα κυκλώματα των εγκεφαλικών νεύρων για να εντοπίσουν ποιο μέρος του εγκεφάλου ανιχνεύει ψεύδη. Ψυχολόγοι μελετούν τις «μικροεκφράσεις του προσώπου» και αστυνομικοί ακονίζουν το ένστικτό τους –για το αν λέει ψέματα ο ανακρινόμενος– μέσα από ένα εξειδικευμένο λογισμικό.
Λάθος δρόμος και λάθος στρατηγική. Στο μυαλό και στην ψυχή του ανθρώπου γεννιέται η εγκληματική ιδέα και γονιμοποιείται μέσα σε «άρρωστο» και άνομο περιβάλλον. Αυτό το περιβάλλον ποιος θα το αλλάξει;
Δημοσιεύτηκε στο περιοδικό "Επίκαιρα" στις 15/12/10
